Mengapa Berbaju Kurung?
Baju kurung dikatakan mula muncul kira-kira enam abad yang lalu sewaktu zaman keemasan Kesultanan Melaka. Menurut Sejarah Melayu, Sultan Mansur Shah, pemerintah Melaka keenam, melarang wanita Melayu memakai kain kemban kerana ia bertentangan dengan ajaran Islam asas tentang kesopanan peribadi. Garis panduan selanjutnya yang dibentuk berikutan titah diraja itu secara beransur-ansur dimasukkan ke dalam cara berpakaian wanita Melayu di khalayak ramai. Malah pada masa itu, pemangkasan diri, dari perspektif Melayu, sebahagian besarnya dianggap sinonim dengan ajaran Islam yang melarang sebarang pamer bahagian tubuh intim, terutamanya apabila seorang wanita berada jauh dari lingkungan rumahnya yang selamat.
Beberapa tahun kemudian, Temenggung Hassan, yang hidup pada zaman pemerintahan Sultan Mahmud Shah, membuat penambahbaikan penting pada gaya berpakaian sedia ada ketika itu. Dia membesarkan saiz korset baju Melayu untuk memberi elaun bentuk longgar dan memanjangkan lengan baju sehingga paras pergelangan tangan selepas mendapat inspirasi daripada jubah yang dipakai oleh pedagang Arab di Melaka.
Dikatakan bahawa istilah baju kurung kemudiannya dicipta untuk ciptaan itu kerana ia berjaya melindungi sebahagian besar badan wanita daripada pandangan umum, menyebabkan hanya muka dan tangan terdedah. Gaya itu kemudiannya kekal sebahagian besarnya tidak berubah dalam tempoh tiga setengah abad akan datang sehingga ia diketengahkan pada penghujung abad ke-19 dan dipopularkan sekali lagi oleh Sultan Abu Bakar, bapa Johor moden. Sambil memberi perubahan kepada baju kurung untuk membezakannya daripada pakaian Melayu yang lain dan menjadikannya istimewa untuk rakyat di negerinya, raja dikatakan telah mempertimbangkan dua faktor utama - mematuhi peraturan agama dan membuat gaya secantik mungkin dari segi estetika. The result was the hugely popular baju kurung Teluk Belanga.
Beberapa gambar Johor vintaj dalam buku yang memaparkan wanita berpakaian baju kurung Teluk Belanga menarik perhatian saya. Selain memberikan penampilan yang anggun, versi baju kurung Johor kelihatan begitu bergaya sehingga tidak hairanlah gaya pakaian ini berjaya diminati wanita sehingga kini.
Pada permulaan abad ke-20, panjang blaus diukur sebagai sejengkal (hujung telunjuk hingga hujung ibu jari) dari tanah. Panjangnya perlahan-lahan memendekkan ke paras pertengahan betis dan kekal di bawah lutut sehingga awal 1940-an. Pada masa yang sama, kain kelubung kekal relevan kerana ia digunakan sebagai sebahagian daripada pakaian untuk majlis rasmi sehingga tahun 1930-an.
Perkembangan Pasca Perang
Berakhirnya Perang Dunia Kedua dan kembalinya British pada September 1945 membawa perubahan besar dalam pentadbiran dan janji kemajuan pesat. Pendedahan kepada pengaruh asing melalui media massa, terutamanya filem dan majalah fesyen seperti Muda-Mudi, memberi idea wanita Melayu tentang cara untuk memudahkan pemakaian mereka agar sesuai dengan persekitaran dan gaya hidup baharu mereka. Akibatnya, baju kurung telah dipendekkan kepada hanya di bawah lutut dan, pada tahun 1950-an, wanita cukup yakin untuk mengangkatnya, buat pertama kali dalam sejarah moden, di atas lutut lebih daripada satu inci. Perubahan gaya ini juga berlaku dengan mengorbankan kain kelubung yang digantikan oleh selendang yang kurang menyusahkan pada akhir 1950-an. Walaupun begitu, penggunaan tudung kepala kekal sebagai pilihan kerana lebih ramai wanita Melayu menyertai tenaga kerja sebagai pekerja pejabat dan tenaga pengajar dan mereka mendapati penting untuk memastikan pakaian mereka ringkas.
Kemerdekaan Tanah Melayu pada Ogos 1957 turut membawa perubahan minda dalam kalangan wanita Melayu yang bekerja. Gaji yang diperoleh memberi mereka kebebasan untuk membuat pilihan peribadi dan gaya hidup yang hanya boleh diimpikan oleh ibu dan nenek mereka. Daripada membuat sendiri seperti dahulu, ramai yang mula mendekati tukang jahit profesional untuk menikmati pakaian yang lebih sesuai. Ukuran yang diambil adalah sistematik dan lebih tepat dan ini menimbulkan rekaan dan potongan baharu bagi baju kurung.
Menjelang 1960-an, fabrik bergaya yang diimport dari Eropah seperti renda Perancis dan voile Swiss mula muncul di Tanah Melayu. Bersama-sama dengan fabrik sintetik dari China dan Jepun, ia menjadi kegemaran pelanggan hampir semalaman. Penjahit menerima perubahan dalam rasa ini tanpa perlu risau kerana inovasi moden seperti mesin jahit membolehkan mereka mencuba teknik jahitan baru, yang menjimatkan dalam erti kata mereka boleh menyiapkan kerja mereka pada kadar yang lebih pantas. Ciptaan baharu lain seperti zip dan ikat pinggang memudahkan lagi kerja mereka. Beban kerja yang lebih rendah dan permintaan yang semakin pantas mendorong tukang jahit Cina untuk terjun ke dalam kereta muzik membuat baju kurung pada awal 1960-an.
Pengenalan budaya pop dari Barat pada tahun 1970-an merupakan fenomena seterusnya yang memberi kesan yang tidak berubah-ubah ke atas pakaian Melayu secara keseluruhan. Tempoh itu menandakan permulaan hakisan dan pencairan gaya baju kurung tradisional. Lebih ramai wanita mahukan korset dibuat mengikut kelengkungan badan mereka supaya mereka kelihatan lebih cantik dan menarik. Satu lagi permintaan telah memendekkan panjang pakaian dengan begitu ketara sehingga ramai yang menamakan hasil akhirnya sebagai kurung mini.
Menjelang awal 1980-an, baju kurung moden, yang mengikuti fesyen dan perincian Barat, lahir. Satu varian baju kurung jenis baharu ini muncul apabila rakyat Malaysia menyaksikan perkahwinan diraja antara Lady Diana Spencer dan Putera Charles yang disiarkan secara langsung dari Katedral St Paul pada 29 Julai 1981. Terpikat dengan selera fesyen Puteri Wales yang glamor dan pelbagai rekaan pakaian yang mengagumkan, wanita Melayu mula menggabungkan apa yang mereka lihat di skrin dan cetakan ke dalam pakaian mereka, termasuk baju kurung. Memandangkan tempahan mula membanjiri baju kurung dengan binaan bahu lebar yang berlapik tebal, garis leher berbentuk kekasih dan kolar berkerut tinggi, pembuat pakaian yang lebih muda mencuba sedaya upaya untuk memenuhi permintaan luar biasa itu dengan melihat foto terkini Puteri Diana.
Sementara itu, mereka yang tidak cukup lincah atau tidak mahu menyesuaikan diri dengan perubahan menyaksikan kemerosotan drastik dalam perniagaan selagi trend itu berterusan. Menjelang tahun 1990-an, labuh baju kurung kembali ke paras lutut apabila penampilan klasik diguna pakai dalam persada fesyen Melayu.
Seiring dengan peredaran zaman, baju kurung melalui beberapa evolusi dari segi gaya dan reka bentuk. Namun, ciri-ciri utamanya seperti potongan yang sederhana dan longgar masih dikekalkan, menjadikannya sesuai untuk dipakai dalam pelbagai acara dan keadaan.
Jenis-Jenis Baju Kurung Tradisional
Baju kurung tradisional terbahagi kepada beberapa jenis yang popular, antaranya ialah:
Baju Kurung Teluk Belanga : Baju kurung ini berasal dari Johor dan dinamakan sempena kawasan Teluk Belanga. Ciri khas baju kurung ini adalah leher berbentuk bulat dengan jahitan halus yang dikenali sebagai “tulang belut”. Potongan yang longgar menjadikan baju ini selesa dipakai, terutamanya di iklim tropika.
Baju Kurung Cekak Musang: Berbeza dengan Teluk Belanga, baju kurung cekak musang mempunyai kolar tegak dan butang di bahagian leher. Rekaannya lebih formal dan sering dipakai dalam majlis-majlis rasmi seperti perkahwinan dan upacara tradisional.
Baju Kurung Pahang: Baju kurung Pahang terkenal dengan potongannya yang lebih besar dan panjang. Kainnya dipadankan dengan kain sarung yang diikat di pinggang, memberi penampilan yang lebih elegan dan klasik.
Baju Kurung Kedah: Baju kurung Kedah berasal dari negeri Utara Semenanjung Malaysia. Berbeza dengan baju kurung yang lain, potongan baju kurung Kedah lebih pendek dan longgar, selalunya dipadankan dengan kain batik. Ia mempunyai leher berbentuk bulat tanpa kolar dan sering digunakan sebagai pakaian harian kerana rekaannya yang ringkas dan selesa.
Baju Kurung Pesak: Baju kurung pesak adalah salah satu reka bentuk tradisional klasik yang tetap popular hingga kini. Terdapat dua jenis pesak dalam baju kurung ini, iaitu pesak gantung dan pesak lepas. Pesak adalah bahagian kain tambahan pada sisi baju yang memberi lebih kelonggaran dan ruang, menjadikan baju ini lebih selesa dipakai. Rekaannya longgar dan labuh, biasanya dipakai bersama kain sarung yang diikat di pinggang. Baju kurung pesak juga dikenali dengan potongan yang memberi penampilan elegan tetapi tetap mengekalkan kesederhanaan dan kesopanan.
Kepentingan Baju Kurung dalam Kehidupan Moden
Walaupun dunia fesyen terus berkembang dengan pelbagai trend pakaian moden, baju kurung tradisional tetap kekal relevan. Baju kurung bukan sahaja dikenakan pada Hari Raya dan majlis-majlis khas, tetapi diterima sebagai pakaian formal di tempat kerja dan sekolah. Ini membuktikan bahawa baju kurung masih mempunyai tempat istimewa dalam hati masyarakat Melayu.
Selain itu, baju kurung juga kini hadir dalam pelbagai fabrik dan corak, termasuk songket, batik, dan kain kapas, menjadikannya pilihan yang serba boleh. Inovasi dalam jahitan dan reka bentuk moden juga menjadikan baju kurung lebih menarik kepada generasi muda tanpa mengorbankan nilai-nilai tradisionalnya.
Kesimpulan
Baju kurung tradisional bukan sekadar pakaian, ia adalah lambang warisan budaya yang kaya dan penuh makna. Daripada potongan yang sederhana hingga ke fabriknya yang indah, baju kurung mencerminkan keanggunan dan kesopanan wanita Melayu yang sentiasa terpelihara. Meskipun zaman berubah, baju kurung akan terus hidup sebagai simbol identiti dan kebanggaan masyarakat Melayu.
Gambar sekadar hiasan
Kredit internet
